Ο Ψυχιατρικός Κόσμος Της Γαλλίας Σε Αναβρασμό / της Κατερίνας Μάτσα

της Κατερίνας Μάτσα

Τα τελευταία χρόνια τη συστημικής κρίσης διεθνώς και στην Ευρώπη, οι κοινωνικοί αγώνες σε μια χώρα-κλειδί για την ΕΕ σαν την Γαλλία αποκτούν πρωτόγνωρες μορφές σε όλα τα επίπεδα, προδιαγράφοντας, όπως έγινε και στο παρελθόν, εξελίξεις για όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο..

Ο γαλατικός κόκορας, όπως έγραφε ο Μαρξ, λαλεί ξανά τον ερχομό μιας νέας Ημέρας των λαών.

Το δείχνει κι ο αναβρασμός σε ένα χώρο που συνήθως αποκλείεται από τους κρατούντες στο σκοτάδι: τα ψυχιατρεία.

Καθώς το γαλλικό ψυχιατρικό σύστημα βουλιάζει κάτω από το βάρος της κρίσης, η ριζοσπαστικοποίηση στους κόλπους των εργαζομένων σε όλες τις δομές ψυχικής υγείας έχει πάρει τα τελευταία χρόνια διαστάσεις που ξυπνούν μνήμες του Μάη του ‘68..

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επιβλήθηκαν, οι δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες για την ψυχική υγεία, οι μειώσεις προσωπικού, η κατάργηση κλινών, το κλείσιμο μεγάλης σημασίας εξωνοσοκομειακών ψυχιατρικών δομών έχουν οδηγήσει τη γαλλική Ψυχιατρική σε απίστευτη οπισθοδρόμηση. Αυτή τη στιγμή, στη άλλοτε Μητρόπολη της ψυχανάλυσης και της θεσμικής ψυχοθεραπείας αυτό που κυριαρχεί στην καθημερινή κλινική πρακτική είναι οι μηχανικές καθηλώσεις, οι θάλαμοι απομόνωσης, οι κλειδωμένες πόρτες και… φυσικά τα ψυχοφάρμακα σε μεγάλες δόσεις. Το προσωπικό είναι τόσο λίγο πού δεν προλαβαίνει να πει μια κουβέντα με τους ασθενείς, με τα πρόσωπα, δηλαδή πού έχουν τόση ανάγκη ανθρώπινης επικοινωνίας. Δεν προλαβαίνει να οικοδομήσει καμία θεραπευτική σχέση. Όλα αφήνονται στη δράση των ψυχοφαρμάκων και στην καταστολή. Ας μην ξεχνάμε ότι στη Γαλλία έχει επιβληθεί από το 2011, με νόμο του Σαρκοζύ, η αναγκαστική, με παρέμβαση του εισαγγελέα , νοσηλεία στο σπίτι.

Στο μεταξύ οι συνθήκες διαβίωσης των ασθενών έχουν, λόγω λιτότητας, τραγικά επιδεινωθεί. Το ίδιο και οι συνθήκες εργασίας του προσωπικού. Οι ασθενείς μετά τη νοσηλεία τους εγκαταλείπονται στη μοίρα τους, όπως και οι οικογένειες.

Απέναντι σε αυτή την απάνθρωπη κατάσταση οι εργαζόμενοι στον ψυχιατρικό τομέα οργανώνουν τις αντιστάσεις τους. Σε πολλές πόλεις της Γαλλίας ( Αμιένη, Ρουέν, Χάβρη, Ρουβραί,  Παρίσι κλπ ]) οι εργαζόμενοι κατέβηκαν σε μεγάλες κινητοποιήσεις, που σημάδεψαν το 2018 και το 2019. Απεργίες, καταλήψεις γραφείων διοίκησης, διαδηλώσεις με διανομή προκηρύξεων, ακόμα και απεργία πείνας είναι κάποια από τα μέσα της πάλης αυτής, στην οποία συμμετείχαν ασθενείς, εργαζόμενοι στην ψυχική υγεία, μέλη οικογενειών και πολλές συλλογικότητες. Στις απεργίες συμμετείχαν σε ένδειξη συμπαράστασης και πολλοί κλάδοι εργαζομένων (σιδηροδρομικοί, ναυτεργάτες κ.λπ.).

Ο Τύπος, βέβαια, στο σύνολό του αποσιώπησε τον αγώνα, έναν αγώνα πού αφορά, τελικά ολόκληρη την πάσχουσα κοινωνία. Όχι μόνο γιατί οι ψυχικές διαταραχές έχουν αποκτήσει μεγάλη διάδοση, αλλά και γιατί οι φωνές των πιο ευάλωτων, αυτών πού κουβαλούν το μεγαλύτερο φορτίο της ψυχικής οδύνης έχουν αρχίσει πια να ακούγονται.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιούνιο του 2018, κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης κινητοποίησης στο ψυχιατρικό νοσοκομείο της Χάβρης αναρτήθηκε μεγάλο πανό πού έγραφε: “Καλώς ήρθατε στο νοσοκομείο της ντροπής”.

Ασθενείς, εργαζόμενοι, οικογένειες και αλληλέγγυοι είχαν καταλάβει όλο το χώρο γύρω από την πύλη, φωνάζοντας συνθήματα και καλώντας του αρμόδιους να επισκεφθούν το νοσοκομείο και να αναλάβουν τις ευθύνες τους

Είχε προηγηθεί το 2016, κατά τη διάρκεια της μεγαλειώδους κινητοποίησης των Γάλλων εργαζομένων ενάντια στον εργασιακό νόμο (Loi Travail), η δημιουργία της συλλογικότητας Hôpital Débout μέσα από επιτροπές εργαζομένων σε ψυχιατρικά και άλλα νοσοκομεία. ‘Έτσι, στην πλατεία République ακούστηκε, όπως σε άλλες εποχές κοινωνικού αναβρασμού, ένας άλλος ψυχιατρικός λόγος δυναμικός και χειραφετητικός. Ένας λόγος σε άμεση σύγκρουση με την τεχνοκρατική, ισοπεδωτική, κατασταλτική και απάνθρωπη κυρίαρχη πολιτική του καπιταλισμού.

Επίσης, οι αγώνες στο χώρο της ψυχικής υγείας βρήκαν τη θέση τους και στους κόλπους του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων, από τον Νοέμβριο, ήδη του 2018. Η ευαισθητοποίηση όλου αυτού του κινήματος ήταν τόση, που σε πολλές λαϊκές συνελεύσεις στα rond points , η ανάγκη για κοινό αγώνα για μια άλλη ψυχιατρική έμπαινε στο επίκεντρο των συζητήσεων.

Η συσσωρευμένη οργή και αγανάκτηση για τις συνθήκες ζωής των ψυχικά πασχόντων και τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στις δομές ψυχικής υγείας, μέσα και έξω από τα ψυχιατρεία , έφερε κοντά όλους τους ενδιαφερόμενους, ασθενείς, εργαζομένους, οικογένειες, δημιουργώντας δεσμούς και ανοίγοντας δρόμους σε νέες, εναλλακτικές πρακτικές, πολιτικές, θεραπευτικές και άλλες, μέσα και έξω από τα ψυχιατρεία.

Το κίνημα συνολικά έκανε πολλά βήματα μπροστά. Αρκεί να αναφέρουμε ότι στη διάρκεια όλων αυτών των αγώνων δημιουργήθηκαν σε διάφορες πόλεις “Τοπικά Συμβούλια Ψυχικής Υγείας”, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από το δημοτικό συμβούλιο της περιοχής, τις υγειονομικές οργανώσεις, τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας, τις υπηρεσίες άμεσης βοήθειας κλπ. Δημιουργήθηκαν , επίσης, εκατοντάδες αυτοδιαχειριζόμενες “ Ομάδες Αλληλοβοήθειας”, με κεντρικό αίτημα μια Ανθρώπινη Ψυχιατρική.

Ο αναβρασμός συνεχίστηκε και τον Ιανουάριο του 2019. Πραγματοποιήθηκε μια εντυπωσιακή διαδήλωση στο κέντρο του Παρισιού. Από όλα τα ψυχιατρεία της Γαλλίας συγκεντρώθηκαν ασθενείς, εργαζόμενοι και οικογένειες στην κεντρική πλατεία République και πραγματοποίησαν πορεία προς το γαλλικό Κοινοβούλιο. Από το Κοινοβούλιο βγήκε να τους συναντήσει μια βουλευτίνα του Μακρόν, ψυχίατρος στο επάγγελμα, που το μόνο που βρήκε να δηλώσει ήταν ότι όλα αυτά ήταν απαράδεκτα, γιατί στρέφονταν ενάντια στην επιστήμη και την έρευνα! Οι συγκεντρωμένοι ξεσπάσανε σε γιουχαΐσματα οργής. Ο αστικός Τύπος, βέβαια, τήρησε σιγή ιχθύος.

Η πανδημία του κορονοϊού, το 2020, μετά από ένα πρώτο σοκ,  ρίχνει τώρα νέα καύσιμα στην φωτιά που καίει την “Μακρονία”

Η πάλη στο χώρο της ψυχικής υγείας, έτσι όπως διαμορφώνεται σήμερα, αποκτά έναν ιδιαίτερο ιστορικό χαρακτήρα. Συνενώνει τους εργαζομένους, τους ασθενείς, τις οικογένειες σε κοινό αγώνα με τους υπόλοιπους εργαζόμενους και με ολόκληρη την κοινωνία των καταπιεσμένων. Δημιουργεί νέα μέσα και όργανα πάλης. Σε μια εποχή κρίσης, που κυριαρχεί η απουσία ανοχής της κοινωνίας στη διαφορετικότητα, σε αυτήν ακριβώς την εποχή οι διαφορετικοί αποκτούν , μέσα από τους αγώνες τους, κοινωνική παρουσία και πολιτικό λόγο, δημιουργώντας όρους ατομικής και κοινωνικής χειραφέτησης .

[Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε La Révolte de la psychiatrie. Les ripostes à la catastrophe gestionnaire των Mathieu Bellahsen και Rachel Knaebel, εκδόσεις La Découverte , 2020 ]

1|10|2020

* πηγή φωτογραφίας: https://www.ladepeche.fr/2020/09/24/la-revolte-de-la-psychiatrie-en-debat-9092668.php