 |
| Αλφρεντ Άντλερ |
Μαθητής του Freud, εξέφρασε δικές του ανεξάρτητες απόψεις για το πρόβλημα των νευρώσεων. Έτσι, δέχτηκε μεν την άποψη ότι υπάρχουν ασυνείδητες δυνάμεις που συμμετέχουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και της προσωπικότητας γενικά του ατόμου, απέρριψε όμως τις απόψεις του δασκάλου του σχετικά με το περιεχόμενο του ασυνείδητου και την παντοδυναμία τηςlibido.
Ο A. Adler γεννήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1870, στη Βιέννη, και πέθανε στις 28 Μαΐου 1937, στο Aberdeen της Σκοτίας. Καταγόταν από τη γερμανόφωνη περιοχή της Ουγγαρίας και ήταν γιος εμπόρου. Το 1895 πήρε πτυχίο Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Κατόπιν, έκανε ειδίκευση στην Οφθαλμολογία και στη συνέχεια στην Ψυχιατρική. Το 1902 δέχτηκε πρόσκληση από το Freud για συμμετοχή στις συναντήσεις της Τετάρτης για συζητήσεις σχετικά με τη νεύρωση. Έγινε μέλος της Ψυχαναλυτικής Κοινωνίας της Βιέννης (Vienna Psychoanalytic Society).
Το 1910 έγινε Πρόεδρος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας της Βιέννης.
Το 1911 δηλώνει παραίτηση από το προεδρικό αξίωμα και ακολουθεί η απόσχισή του από το Freud και η ίδρυση της Εταιρείας της Ελεύθερης Ψυχαναλυτικής Έρευνας.
Το 1912 δημιουργείται η Σχολή της Ατομικής Ψυχολογίας. Μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργούνται Κλινικές Συμβουλευτικής (Guidance Clinics).
Από το 1915 ήταν υφηγητής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Βιέννης και από το 1929 καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης.
Στη γενετήσια ψυχανάλυση του Freud αντιπαραθέτει τη δική του.
Η διαφωνία του εκδηλώθηκε κυρίως το 1907, όταν δημοσιεύθηκε η εργασία του με τίτλο : «οι οργανικές μειονεξίες και οι ψυχολογικές τους επιπτώσεις».
Ο Adler διαφωνούσε με το Freud σε δύο σημεία:
1. Θεωρούσε σημαντικό το ρόλο της επιθετικότητας και των κοινωνικών παραγόντων στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς
2. Αμφισβήτησε τη γενετήσια ορμή ως πρωταρχικό κίνητρο δραστηριότητας
Ο Alfred Adler, πριν ακόμα συναντήσει το Sigmund Freud, είχε υποστηρίξει δύο βασικές θέσεις:
1. κάθε άτομο διαμορφώνεται μέσα από το κοινωνικό του περιβάλλον
2. η ψυχή και το σώμα βρίσκονται σε απόλυτη αλληλεξάρτηση, αλληλοσυμπληρώνονται και ολοκληρώνονται μέσα στο αδιαίρετο άτομο.
ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Η θεωρία ανάλυσης της προσωπικότητας και η μέθοδος ψυχοθεραπείας που ανέπτυξε ο Adler, ονομάστηκε ατομική ψυχολογία, γιατί θέλει να τονίσει τη σημασία της προσωπικότητας. Μελετά το άτομο, δηλαδή αυτό που δε διαιρείται, δεν τέμνεται. Θεωρεί το άτομο ως ένα ενιαίο σύνολο, στο οποίο ολοκληρώνονται οι σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαδικασίες. Στην ανάπτυξη της θεωρίας της Ατομικής Ψυχολογίας συνέβαλαν οι: Seneca, Ηράκλειτος, Ιπποκράτης, Γαληνός, Pestalozzi, Kant, Nietzsche, Marx, Dilthey, Spranger, Vaihinger, Bergson, James, Dewey.
Βασικοί Άξονες:
1. Κοινωνικές ορμές: Η ανθρώπινη συμπεριφορά υποκινείται κύρια από κοινωνικές ορμές. Το άτομο χρησιμοποιεί κληρονομικότητα και περιβάλλον στη διαμόρφωση και εκδήλωση της συμπεριφοράς του.
2. Δημιουργικός εαυτός: Αποτελεί ένα ιδιαίτερο, εξατομικευμένο-υποκειμενικό σύστημα, που επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις εμπειρίες του οργανισμού και αναζητεί νέες εμπειρίες, ικανές να συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του στυλ ζωής που θα επιλέξει το άτομο.
3. Μοναδικότητα της προσωπικότητας του ατόμου: Αναφέρεται σε έναν ατομικό, μοναδικό σχηματισμό - διαμόρφωση των κινήτρων, χαρακτηριστικών, ενδιαφερόντων και αξιών του ατόμου και στην προετοιμασία του για δράση, που αντικατοπτρίζει το δικό του, μοναδικό, διακριτικό στυλ ζωής.
4. Ψυχολογία προσανατολισμένη στο Εγώ: Τοποθέτηση της συνείδησης στο κέντρο της προσωπικότητας του ατόμου (στην κλασσική ψυχαναλυτική σκέψη κυριαρχούσε το ασυνείδητο). Ο άνθρωπος έχει συνείδηση των λόγων της συμπεριφοράς του, των σημείων στα οποία είναι κατώτερος, και των στόχων για τους οποίους μάχεται στη ζωή του, και είναι ικανός να σχεδιάζει και να καθοδηγεί τις πράξεις του, έχοντας συνείδηση του νοήματός τους για την αυτοπραγμάτωσή του.
Οι θέσεις του θα μπορούσαν να συνοψιστούν σχηματικά στα εξής :
Στον άνθρωπο υπάρχει η έμφυτη τάση για επιβολή. Η τάση αυτή προσκρούει στην αδυναμία του ατόμου, την οποία συναισθάνεται αλλά και αντιλαμβάνεται από τις καθημερινές του εμπειρίες. Έτσι , παράλληλα με την τάση για επιβολή , αναπτύσσεται στην περιοχή του ασυνείδητου ένα συναίσθημα μειονεξίας, που είναι ιδιαίτερα έντονο σε άτομα με σωματικά ή άλλα ελαττώματα. Το συναίσθημα μειονεξίας προκαλεί μία σειρά ασυνείδητων ενεργειών, που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλυφθούν οι υπάρχουσες πραγματικές ή φανταστικές αδυναμίες. Η προσπάθεια αυτή ονομάζεταιτάση για αναπλήρωση. Έτσι, κατά την Ατομική ψυχολογία, η ψυχική εξέλιξη του ατόμου ρυθμίζεται από τη διπλή αυτή ενέργεια, από τα συναισθήματα δηλαδή μειονεξίας και από την τάση για αναπλήρωση. Η όλη διαδικασία θα μπορούσε να θεωρηθεί ασυνείδητα αντίδραση του ατόμου στην ανησυχία του ότι ενδέχεται να υποστεί μείωση η προσωπική του αξία.
Το συναίσθημα μειονεξίας και η τάση για αναπλήρωση ρυθμίζουν την εκάστοτε συμπεριφορά του ατόμου. Το άτομο γνωρίζοντας ενδόμυχα τις αδυναμίες του, υιοθετεί ανάλογο τρόπο συμπεριφοράς, που αποβλέπει στην κάλυψη των μειονεκτημάτων και στην ικανοποίηση της τάσεως για επιβολή. Ο αγώνας αυτός για υπεροχή, «ο πόθος της εξουσίας» είναι τόσο πιο έντονος, όσο πιο πολύ αισθάνεται το άτομο κατώτερο. Με αυτό τον τρόπο θέλει το άτομο να φανεί ανώτερο στην ίδια του την αδυναμία.
Αιτίες που προκαλούν το αίσθημα αυτής της κατωτερότητας είναι:
α) σωματικές ατέλειες,
β) υπερβολική τρυφερότητα από τους άλλους και
γ) αδιαφορία στην παιδική του ηλικία.
Το 1945 ο Adler εισάγει την τυπολογία του (τύποι προσωπικότητας). Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσει το άτομο μία κατάσταση κατωτερότητας και η επιτυχία ή η αποτυχία να βγει από την κατάσταση αυτή δημιουργεί και τον ιδιαίτερο τύπο κάθε ατόμου:
Κυριαρχικός τύπος: Εμφανίζει μεγάλο βαθμό δραστηριότητας για την επίτευξη του στόχου του, παρουσιάζει, όμως, έλλειψη του αισθήματος κοινωνικότητας, γεγονός που τον κάνει να φέρεται με έναν αντικοινωνικό τρόπο. Ισοδύναμο του χολερικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Δεκτικός τύπος: Παρουσιάζει έλλειψη, της δραστηριότητας και του αισθήματος κοινωνικότητας, δηλαδή του πραγματικού ενδιαφέροντος για τους άλλους, ενώ αναμένει από τους άλλους να ενδιαφέρονται γι΄ αυτόν. Είναι αυτός που έχει χάσει την ανεξαρτησία του, δεν ξέρει πως μπορεί να κάνει ο ίδιος πράγματα για τον εαυτό του, και, όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάποια δυσκολία, συνεχώς απαιτεί από τους άλλους. Ισοδύναμο του φλεγματικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Αποφευκτικός τύπος: Είναι εκείνος που, αντί να αγωνίζεται για την επιτυχία και την ανωτερότητα, χαρακτηρίζεται από μια συμπεριφορά αναποφασιστικότητας. Η δραστηριότητα, η ενεργητικότητά του και το αίσθημα κοινωνικότητας είναι σε χαμηλό βαθμό. Ανέπτυξε αυτόν τον τύπο προσωπικότητας, ως αποτέλεσμα της ψυχρότητας που ένιωσε, κάποια στιγμή, να υπάρχει στην κοινωνία, στοιχείο που αναμένει πως θα υπάρχει πάντα. Γι΄ αυτό στόχος του είναι να αποδράσει και να διατηρήσει μια απόσταση ασφαλείας από τους άλλους ανθρώπους. Ισοδύναμο του μελαγχολικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Κοινωνικά χρήσιμος τύπος: Χαρακτηρίζεται από δραστηριότητα και ενεργητικότητα, στοιχεία που βρίσκονται σε αρμονία με τις ανάγκες των άλλων και είναι θετικά - ευεργετικά γι΄ αυτούς. Ισοδύναμο του εύθυμου τύπου (του Ιπποκράτη).
Η ερμηνεία που δίνει η θεωρία για την ψυχοπαθολογία
- Η νεύρωση οφείλεται στην υπεραντιστάθμιση που δημιουργείται, όταν το άτομο δεν μπορέσει να ελευθερώσει τον εαυτό του από το σύμπλεγμα κατωτερότητας.
- Οι ψυχώσεις συνίστανται από την αλληλεπίδραση σωματικών και ψυχολογικών αιτιολογικών συντελεστών.
Η Αντλεριανή ψυχοθεραπεία
Βασικοί Άξονες:
1. Κοινωνικές ορμές: Η ανθρώπινη συμπεριφορά υποκινείται κύρια από κοινωνικές ορμές. Το άτομο χρησιμοποιεί κληρονομικότητα και περιβάλλον στη διαμόρφωση και εκδήλωση της συμπεριφοράς του.
2. Δημιουργικός εαυτός: Αποτελεί ένα ιδιαίτερο, εξατομικευμένο-υποκειμενικό σύστημα, που επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις εμπειρίες του οργανισμού και αναζητεί νέες εμπειρίες, ικανές να συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του στυλ ζωής που θα επιλέξει το άτομο.
3. Μοναδικότητα της προσωπικότητας του ατόμου: Αναφέρεται σε έναν ατομικό, μοναδικό σχηματισμό - διαμόρφωση των κινήτρων, χαρακτηριστικών, ενδιαφερόντων και αξιών του ατόμου και στην προετοιμασία του για δράση, που αντικατοπτρίζει το δικό του, μοναδικό, διακριτικό στυλ ζωής.
4. Ψυχολογία προσανατολισμένη στο Εγώ: Τοποθέτηση της συνείδησης στο κέντρο της προσωπικότητας του ατόμου (στην κλασσική ψυχαναλυτική σκέψη κυριαρχούσε το ασυνείδητο). Ο άνθρωπος έχει συνείδηση των λόγων της συμπεριφοράς του, των σημείων στα οποία είναι κατώτερος, και των στόχων για τους οποίους μάχεται στη ζωή του, και είναι ικανός να σχεδιάζει και να καθοδηγεί τις πράξεις του, έχοντας συνείδηση του νοήματός τους για την αυτοπραγμάτωσή του.
Οι θέσεις του θα μπορούσαν να συνοψιστούν σχηματικά στα εξής :
Στον άνθρωπο υπάρχει η έμφυτη τάση για επιβολή. Η τάση αυτή προσκρούει στην αδυναμία του ατόμου, την οποία συναισθάνεται αλλά και αντιλαμβάνεται από τις καθημερινές του εμπειρίες. Έτσι , παράλληλα με την τάση για επιβολή , αναπτύσσεται στην περιοχή του ασυνείδητου ένα συναίσθημα μειονεξίας, που είναι ιδιαίτερα έντονο σε άτομα με σωματικά ή άλλα ελαττώματα. Το συναίσθημα μειονεξίας προκαλεί μία σειρά ασυνείδητων ενεργειών, που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλυφθούν οι υπάρχουσες πραγματικές ή φανταστικές αδυναμίες. Η προσπάθεια αυτή ονομάζεταιτάση για αναπλήρωση. Έτσι, κατά την Ατομική ψυχολογία, η ψυχική εξέλιξη του ατόμου ρυθμίζεται από τη διπλή αυτή ενέργεια, από τα συναισθήματα δηλαδή μειονεξίας και από την τάση για αναπλήρωση. Η όλη διαδικασία θα μπορούσε να θεωρηθεί ασυνείδητα αντίδραση του ατόμου στην ανησυχία του ότι ενδέχεται να υποστεί μείωση η προσωπική του αξία.
Το συναίσθημα μειονεξίας και η τάση για αναπλήρωση ρυθμίζουν την εκάστοτε συμπεριφορά του ατόμου. Το άτομο γνωρίζοντας ενδόμυχα τις αδυναμίες του, υιοθετεί ανάλογο τρόπο συμπεριφοράς, που αποβλέπει στην κάλυψη των μειονεκτημάτων και στην ικανοποίηση της τάσεως για επιβολή. Ο αγώνας αυτός για υπεροχή, «ο πόθος της εξουσίας» είναι τόσο πιο έντονος, όσο πιο πολύ αισθάνεται το άτομο κατώτερο. Με αυτό τον τρόπο θέλει το άτομο να φανεί ανώτερο στην ίδια του την αδυναμία.
Αιτίες που προκαλούν το αίσθημα αυτής της κατωτερότητας είναι:
α) σωματικές ατέλειες,
β) υπερβολική τρυφερότητα από τους άλλους και
γ) αδιαφορία στην παιδική του ηλικία.
Το 1945 ο Adler εισάγει την τυπολογία του (τύποι προσωπικότητας). Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσει το άτομο μία κατάσταση κατωτερότητας και η επιτυχία ή η αποτυχία να βγει από την κατάσταση αυτή δημιουργεί και τον ιδιαίτερο τύπο κάθε ατόμου:
Κυριαρχικός τύπος: Εμφανίζει μεγάλο βαθμό δραστηριότητας για την επίτευξη του στόχου του, παρουσιάζει, όμως, έλλειψη του αισθήματος κοινωνικότητας, γεγονός που τον κάνει να φέρεται με έναν αντικοινωνικό τρόπο. Ισοδύναμο του χολερικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Δεκτικός τύπος: Παρουσιάζει έλλειψη, της δραστηριότητας και του αισθήματος κοινωνικότητας, δηλαδή του πραγματικού ενδιαφέροντος για τους άλλους, ενώ αναμένει από τους άλλους να ενδιαφέρονται γι΄ αυτόν. Είναι αυτός που έχει χάσει την ανεξαρτησία του, δεν ξέρει πως μπορεί να κάνει ο ίδιος πράγματα για τον εαυτό του, και, όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάποια δυσκολία, συνεχώς απαιτεί από τους άλλους. Ισοδύναμο του φλεγματικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Αποφευκτικός τύπος: Είναι εκείνος που, αντί να αγωνίζεται για την επιτυχία και την ανωτερότητα, χαρακτηρίζεται από μια συμπεριφορά αναποφασιστικότητας. Η δραστηριότητα, η ενεργητικότητά του και το αίσθημα κοινωνικότητας είναι σε χαμηλό βαθμό. Ανέπτυξε αυτόν τον τύπο προσωπικότητας, ως αποτέλεσμα της ψυχρότητας που ένιωσε, κάποια στιγμή, να υπάρχει στην κοινωνία, στοιχείο που αναμένει πως θα υπάρχει πάντα. Γι΄ αυτό στόχος του είναι να αποδράσει και να διατηρήσει μια απόσταση ασφαλείας από τους άλλους ανθρώπους. Ισοδύναμο του μελαγχολικού τύπου (του Ιπποκράτη).
Κοινωνικά χρήσιμος τύπος: Χαρακτηρίζεται από δραστηριότητα και ενεργητικότητα, στοιχεία που βρίσκονται σε αρμονία με τις ανάγκες των άλλων και είναι θετικά - ευεργετικά γι΄ αυτούς. Ισοδύναμο του εύθυμου τύπου (του Ιπποκράτη).
Η ερμηνεία που δίνει η θεωρία για την ψυχοπαθολογία
- Η νεύρωση οφείλεται στην υπεραντιστάθμιση που δημιουργείται, όταν το άτομο δεν μπορέσει να ελευθερώσει τον εαυτό του από το σύμπλεγμα κατωτερότητας.
- Οι ψυχώσεις συνίστανται από την αλληλεπίδραση σωματικών και ψυχολογικών αιτιολογικών συντελεστών.
Η Αντλεριανή ψυχοθεραπεία
Ο Adler άρχισε να ασκεί την ψυχοθεραπεία την εποχή του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Βασικός θεραπευτικός στόχος είναι η θεραπεία της νεύρωσης, η οποία περιλαμβάνει τις ακόλουθες φάσεις:
- Της αποκατάστασης της επικοινωνίας του θεραπευτή με το θεραπευόμενο (επαφή ανθρώπου με άνθρωπο)
- Της διερεύνησης και κατανόησης του σχεδίου ζωής του ατόμου (οικογενειακός αστερισμός, σωματικές και πνευματικές μειονεξίες, κλπ.)
- Της αποδυνάμωσης του αισθήματος κατωτερότητας
- Της αντικατάστασης του παλιού με ένα νέο, περισσότερο προσαρμοστικό για το άτομο, σχέδιο ζωής.
Η ψυχοθεραπεία έχει σκοπό να αποκαταστήσει τον ανωφελή ή αντικοινωνικό σκοπό της ζωής αυτών που πάσχουν. Στην αρχή, ο θεραπευτής πρέπει να βρει τον τρόπο και το σκοπό της ζωής του αρρώστου (εντόπιση προβλήματος). Μετά βοηθά τον άρρωστο να καταλάβει ότι έχει λαθεμένο προσανατολισμό και ότι μπορεί να δει τη ζωή με καινούργιο και σωστότερο τρόπο (ανάλυση). Τέλος ο άρρωστος ενθαρρύνεται να χρησιμοποιήσει τα συμπεράσματα που έβγαλε από τη μελέτη του εαυτού του για να βελτιώσει τη ζωή του (ενθάρρυνση). Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως 3-4 μήνες και σπάνια φτάνει τον ένα χρόνο.
Οι θεραπευτικές εφαρμογές
- Ατομική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
- Θεραπεία ζεύγους και θεραπεία οικογένειας
- Παρέμβαση στη σχέση γονέα - παιδιού
- Συμβουλευτική επανένταξης
- Θεραπεία παιδιών και εφήβων
- Της αποκατάστασης της επικοινωνίας του θεραπευτή με το θεραπευόμενο (επαφή ανθρώπου με άνθρωπο)
- Της διερεύνησης και κατανόησης του σχεδίου ζωής του ατόμου (οικογενειακός αστερισμός, σωματικές και πνευματικές μειονεξίες, κλπ.)
- Της αποδυνάμωσης του αισθήματος κατωτερότητας
- Της αντικατάστασης του παλιού με ένα νέο, περισσότερο προσαρμοστικό για το άτομο, σχέδιο ζωής.
Η ψυχοθεραπεία έχει σκοπό να αποκαταστήσει τον ανωφελή ή αντικοινωνικό σκοπό της ζωής αυτών που πάσχουν. Στην αρχή, ο θεραπευτής πρέπει να βρει τον τρόπο και το σκοπό της ζωής του αρρώστου (εντόπιση προβλήματος). Μετά βοηθά τον άρρωστο να καταλάβει ότι έχει λαθεμένο προσανατολισμό και ότι μπορεί να δει τη ζωή με καινούργιο και σωστότερο τρόπο (ανάλυση). Τέλος ο άρρωστος ενθαρρύνεται να χρησιμοποιήσει τα συμπεράσματα που έβγαλε από τη μελέτη του εαυτού του για να βελτιώσει τη ζωή του (ενθάρρυνση). Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως 3-4 μήνες και σπάνια φτάνει τον ένα χρόνο.
Οι θεραπευτικές εφαρμογές
- Ατομική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
- Θεραπεία ζεύγους και θεραπεία οικογένειας
- Παρέμβαση στη σχέση γονέα - παιδιού
- Συμβουλευτική επανένταξης
- Θεραπεία παιδιών και εφήβων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου