Δήμητρα Αθανασοπούλου
Ο καταλυτικός ρόλος της τέχνης στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση αναδεικνύεται μέσα από τη διαδρομή του Σταμάτη Φίφη, ο οποίος μετουσίωσε τις τραυματικές εμπειρίες του σε δημιουργική γραφή,
Η συζήτηση γύρω από τις πρακτικές ψυχικής υγείας περιορίζεται, συχνά, στην ψυχ-ιατρική φροντίδα, στο κατά πόσο συνεχίζουν να υπάρχουν ασυλικές πρακτικές και για το αν ο ασθενής συναινεί ή όχι στο είδος της θεραπείας που του προτείνεται. Τα παραπάνω δεν είναι λίγα αλλά δεν είναι και αρκετά καθώς μοιάζει σαν να μην υπάρχει «επόμενη μέρα» για όσους, κάποια στιγμή, νόσησαν ψυχικά. Διότι, παρόλο που είναι πολλοί οι αρμόδιοι που μεριμνούν για την ενδελεχή κλινική εξέταση των ψυχικά νοσούντων και τη φαρμακευτική αγωγή τους, παραμένουν ελάχιστοι εκείνοι που ασχολούνται με την επιστροφή αυτών των ανθρώπων στην κοινωνική ζωή. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν αποκλειστεί από την αγορά εργασίας.
Η ανάγκη οικοδόμησης ενός νέου παραδείγματος στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση είναι επιτακτική. Αυτό είναι και το θέμα της διημερίδας που διοργανώνει ο ελληνικός κλάδος της WAPR, σε συνεργασία με ΕΠΙΨΥ, Α' Ψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο και ΕΠΑΨΥ, στις 5 και 6 Νοεμβρίου 2019 με τίτλο: Το δικαίωμα στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση: σύγχρονες διεθνείς πρακτικές. Ψυχιατρική φροντίδα και ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι ομότιμοι θεραπευτές της Νορβηγίας - Οι ψυχικά πάσχοντες που θεραπεύουν
Τα παραδείγματα καλής πρακτικής έρχονται από τη Νορβηγία, όπου ήδη λειτουργεί ένα πρόγραμμα που μετατρέπει την ψυχιατρική εμπειρία σε επαγγελματικό εφόδιο. Βάσει του Peer Support Work, τα άτομα που νοσηλεύτηκαν για λόγους ψυχικής υγείας μπορούν να παρακολουθήσουν ένα πρόγραμμα όπου θα μάθουν να επεξεργάζονται με διαφορετικό τρόπο την εμπειρία τους έτσι ώστε να είναι σε θέση να συμμετέχουν στη θεραπευτική διαδικασία ατόμων που βρίσκονται στην κατάσταση στην οποία είχαν βρεθεί προηγουμένως οι ίδιοι.
O Νορβηγός ειδικός σύμβουλος ψυχικής υγείας, Audun Pedersen, αναφέρεται στους ομότιμους θεραπευτές, παραδείγματα εκπαίδευσης και εφαρμογής από το Μπέργκεν, αναλύοντας τους τρόπους με τους οποίους οι πρώην ωφελούμενοι υπηρεσιών ψυχικής υγείας μπορούν να γίνουν βοηθοί θεραπευτών, κάτι που στις σκανδιναβικές χώρες αναγνωρίζεται ήδη ως επαγγελματικός ρόλος.
Το παράδειγμα της Νορβηγίας λειτουργεί ως φάρος σε έναν κόσμο που στερεί τη δυνατότητα από τους ψυχικά ασθενείς να συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία.
Σημειώνονται εξάλλου μερικά αξιομνημόνευτα βήματα όσον αφορά την καλλιτεχνική έκφραση και την ψυχική νόσο. Ολοένα και περισσότεροι ωφελούμενοι υπηρεσιών ψυχικής υγείας μετουσιώνουν το σύμπτωμά τους σε κάτι δημιουργικό και αναλαμβάνουν εν συνεχεία ρόλο υποστηρικτικό και συμβουλευτικό για τους νέους ασθενείς.
Η Μαρίνα Οικονόμου, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, η οποία συντονίζει το συνέδριο και παρεμβαίνει με θέμα «Ψυχικά ασθενής, οικογένεια και κοινωνικό στίγμα: σύγχρονες προκλήσεις για την Ψυχιατρική και την κοινωνία», μιλά στην «Εφ.Συν.» για την τέχνη ως όχημα αποστιγματισμού, εξηγώντας με ποιους τρόπους «η καλλιτεχνική έκφραση μπορεί να γίνει μια ηχηρή δήλωση: μια δήλωση ότι οι ψυχικά ασθενείς μπορούν να είναι δημιουργοί, σε πείσμα των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων που τους ακολουθούν».
Ενας ποιητής-λήπτης υπηρεσιών ψυχικής υγείας
Ο καταλυτικός ρόλος της τέχνης στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση αναδεικνύεται μέσα από τη διαδρομή του Σταμάτη Φίφη, ο οποίος μετουσίωσε τις τραυματικές εμπειρίες του σε δημιουργική γραφή. Ο Σταμάτης Φίφης, λήπτης υπηρεσιών ψυχικής υγείας, έχει εκδώσει ήδη αρκετές ποιητικές συλλογές αφού ενθαρρύνθηκε από τους θεραπευτές του. Ηδη λειτουργεί ως πρότυπο για τους υπόλοιπους ωφελούμενους της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών του Αιγινήτειου Νοσοκομείου.
Μιλώντας στην «Εφ.Συν.» αφηγείται: «Η γραφή και ο λόγος που με οδήγησε σ' αυτήν είναι ότι προσπάθησα σε εποχές πολύ δύσκολες για μένα να μεταφέρω -συγκεκριμένα να μετουσιώσω- αρνητικά συναισθήματα και καταστάσεις σε κάτι που φάνταζε σαν ιδανική έξοδος και διέξοδος από το τούνελ, από ερωτικές απογοητεύσεις, εφηβικά αδιέξοδα και προβλήματα εκείνης της εποχής. Ετσι αναδεικνύεται πρώτα και κύρια στον εαυτό μου το σχόλιο και ο χαρακτηρισμός ότι “η ποίηση είναι το μόνο και τελικό καταφύγιο”».
Η Ευγενία (Τζίνα) Τριανταφύλλου, η ψυχίατρος που παρακολουθεί τον ποιητή Φίφη, αναφέρει στην «Εφ.Συν.» το χρονικό της θεραπείας: «Τον ποιητή Σταμάτη Φίφη τον γνώρισα το 2001 μέσα από μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία, εγώ ως συντονίστρια και εκείνος ως μέλος θεραπευτικών ομάδων, στο πλαίσιο προγράμματος ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στο Κέντρο Επαγγελματικής Προεργασίας (ΚΕΠ) της Α' Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αιγινητείου Νοσοκομείου. Στην “Ομάδα λογοτεχνίας: βιβλιοθεραπεία και δημιουργική γραφή”, ο Σταμάτης εκφράζει συχνά και αποτυπώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του σε στίχους!
Πράγματι από το 1990 και με την προτροπή και υποστήριξη του θεράποντος ιατρού του, ο Σταμάτης είχε εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή στις Εκδόσεις Εκάτη. Στο ΚΕΠ από το 2001 μέχρι σήμερα, κατά τη διάρκεια της αποκαταστασιακής διαδικασίας, με την επεξεργασία και νοηματοδότηση υποκειμενικών βιωμάτων και τη θετική αναπλαισίωση τραυματικών εμπειριών, καλλιεργήθηκε σημαντικά η ιδιαίτερη αυτή κλίση του στη γραφή και την ποίηση!
Στις οκτώ μέχρι σήμερα ποιητικές του συλλογές, ο Σταμάτης σμίγει τις τραυματικές εμπειρίες του βίου του, όπως οι ανεκπλήρωτοι έρωτες, η οδύνη της απώλειας, η απόρριψη και η υποτίμηση εκείνων που δεν θέλησαν να αγγίξουν τις υποκειμενικές ευαισθησίες, με το αίσθημα της μοναξιάς που εν τέλει καταλήγει στην έμπνευση - την ποίηση!».
Αν η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μετουσίωση της ψυχικής εμπειρίας, η εργασία για έναν ψυχικά πάσχοντα είναι δικαίωμα και θεραπεία που τον βοηθά να επαναπροσδιορίσει την ύπαρξή του.
Ο ρόλος των Αλλων στην ψυχική υγεία είναι, λοιπόν, καταλυτικός για την κοινωνική παρουσία του ψυχικά πάσχοντος. Η μη ενθάρρυνσή του για καλλιτεχνική δημιουργία δεν βοηθά στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου, ούτε στην κάθαρση του πάσχοντος. Και το ψυχιατρικό κατεστημένο επιμένει ακόμα και σήμερα μόνο στην ψυχ-ιατρική φροντίδα, αντιμετωπίζοντας τους ανθρώπους κυρίως ως ασθενείς, σαν να μην έχουν δικαίωμα αυτά τα άτομα να είναι όλες οι άλλες ιδιότητές τους, σαν να πρέπει να προσδιορίζονται πάντα από τη διάγνωσή τους.
Πηγή : Εφημερίδα Των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου