75 Χρόνια Από Τη Σφαγή Στο Δίστομο

«Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξίδι…» 

Ο Νίκος Καββαδίας στο ποίημα «Federico Garcia Lorca»  ενοποιεί την αγώνα δύο λαών, του ελληνικού και του ισπανικού, ενάντια στο φασισμό: Ισπανικός Εμφύλιος, Λόρκα, Καισαριανή, Δίστομο.

Ακούστε το εμβληματικό τραγούδι, σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Γιάννη Κούτρα (από τη συλλογή «Ο Σταυρός του Νότου»).

Στίχοι

Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό

και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι

Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ

τότε που φεύγανε μπουλούκια οι σταυροφόροι

Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδειά

και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου

στο ρογοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά

κι ο γέρος έλιαζε, ακαμάτης, τ’ αχαμνά του

Του ταύρου ο Πικάσο ρουθούνιζε βαριά

και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι

τραβέρσο ανάποδο, πορεία προς το βοριά

τράβα μπροστά, ξοπίσω εμείς και μη σε μέλει

Κάτω απ’ τον ήλιο αναγαλιάζαν οι ελιές

και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια

τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές

τότες που σ’ έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια

Ατσίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω;

φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό

στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω

κι ίσα ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.

Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξίδι

κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά

σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι

μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά

Βάρκα του βάλτου ανάστροφη

φτενή δίχως καρένα

σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά

σμάρι κοράκια να πετάν στην ερήμην αρένα

και στο χωριό να ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.

Στις 10/06/1944 αναζητώντας δυνάμεις του ΕΛΑΣ, οι Γερμανοί μπαίνουν στην κωμόπολη του Διστόμου. Αποκλείουν τις εισόδους και αρχίζουν τις έρευνες στα σπίτια, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Συγκεντρώνουν όλους τους κατοίκους και ξεχωρίζουν 104 άνδρες και 114 γυναίκες (μεταξύ αυτών 45 παιδιά και 20 βρέφη). Τους εκτελούν και στη συνέχεια πυρπολούν το χωριό, αφήνοντας πίσω τους κρανίου τόπο.

Εδώ ‘ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου
ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις.
Εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου
κι απ’ τη θυσία και τη σκληρότητα του ανθρώπου.

Γιάννης Ρίτσος

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Στις 10 Ιουνίου 1944 έλαβε χώρα η σφαγή του Διστόμου, μία από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με 228 νεκρούς, εκ των οποίων οι 53 ήταν παιδιά.
Στις 10 Ιουνίου του 1944, ο λοχαγός των SS Φριτζ Λάουτενμπαχ, έλαβε εντολή να μετακινήσει το λόχο του από την Λειβαδιά προς την Άμφισσα μέσω Διστόμου, με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών του ΕΛΑΣ. Οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο και εκφοβίζοντας τους κατοίκους, έμαθαν ότι υπήρχαν αντάρτες στο Στείρι. Ένας από τους λόχους κατευθύνθηκε προς τα εκεί, αλλά έπεσε σε ενέδρα των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Οι αντάρτες, μετά από δύο ώρες μάχης, υποχώρησαν μπροστά στις γερμανικές δυνάμεις. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν περίπου 40 νεκροί ενώ των ανταρτών περίπου 15.

 Μετά τη μάχη, οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο και σε αντίποινα για τις απώλειές τους, ξεκίνησαν να σφάζουν όποιον βρισκόταν στο δρόμο τους. Αποκεφάλισαν τον ιερέα του χωριού και σκότωσαν μωρά και γυναίκες, αφού πρώτα τις βίασαν. Η σφαγή σταμάτησε το βράδυ, όταν οι Γερμανοί στρατιώτες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Λειβαδιά, αφού προηγουμένως, όμως, έκαψαν τα σπίτια του χωριού.

Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή των Γερμανών στην βάση τους. Οι νεκροί του Δίστομου έφτασαν τους 228, εκ των οποίων 117 γυναίκες, 111 άντρες, όπου ανάμεσά τους ήταν και 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Η μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Eλβετού George Wehrly, που έφτασε στο Δίστομο μετά από λίγες μέρες κάνει λόγο για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή ενώ αναφέρεται ότι οι νεκροί βρίσκονταν παντού, ακόμα και κρεμασμένοι πάνω σε δέντρα.