Η Λίλιαν Μπουρίτη γράφει για τη σύνδεση ανάμεσα στην κοινωνική αδικία και τις ψυχικές διαταραχές και προτείνει λύσεις.
Η ανάγκη να παλέψουμε για να μην πληρώσει η εργατική τάξη την κρίση, το πόσο επείγον είναι να καταφέρουμε να ανατρέψουμε τις πολιτικές των μνημονίων φαίνεται με δραματικό τρόπο στον τομέα της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 350 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από κατάθλιψη. Μία έρευνα του 2014 δείχνει ότι στην Ευρωπαική Ένωση, το 27% των ενηλίκων (από 18-65 χρονών) παρουσίασαν προβλήματα στην ψυχική τους υγεία τον τελευταίο χρόνο.
Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι ακόμα πιο δραματικά. Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Στάκλερ που έκανε έρευνα για να μελετήσει τα αποτελέσματα που έχουν οι πολιτικές της λιτότητας στην αύξηση των αυτοκτονιών, η Ελλάδα έφτασε από το ένα άκρο, που ήταν πριν το 2008 στο άλλο άκρο. Είχε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών στην Ευρώπη πριν το 2008. Υπάρχει πάνω από 60% αύξηση των αυτοκτονιών. Και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι κάθε αυτοκτονία αντιστοιχεί συνήθως σε 10 απόπειρες. Στην Ελλάδα έχουμε διπλασιασμό των ανθρώπων που πάσχουν από κατάθλιψη μέσα στα χρόνια των μνημονίων. Η αύξηση της ανεργίας, οι περικοπές στην υγεία και στις κοινωνικές υπηρεσίες και η προσπάθεια των από πάνω να κάνουν τους ίδιους τους άνεργους να νιώθουν ότι φταίνε οι ίδιοι που δεν βρίσκουν δουλειά οδηγούν σε δραματική αύξηση προβλημάτων στην ψυχική υγεία των άνεργων. Αλλά ακόμα και οι εργαζόμενοι μέσα σε συνθήκες υπερεντατικοποίησης της εργασίας και ανασφάλειας σχετικά με το μέλλον τους στη δουλειά, έχουν πολύ υψηλά ποσοστά αγχώδων διαταραχών που σε πολλές περιπτώσεις συνδέονται με το άγχος που έχουν στη δουλειά τους.
Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Ψυχικής Υγείας, μόνο το 13% δήλωσε ότι νιώθει πως δεν έχει προβλήματα με την ψυχική του υγεία. Αν είσαι φτωχός είναι πολύ πιο πιθανό να υποφέρεις από κάποια ψυχική πάθηση. Στις κοινωνίες με τις μεγαλύτερες ανισότητες υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιαστούν προβλήματα στην ψυχική υγεία. Επίσης οι αγχώδεις διαταραχές για παράδειγμα είναι πιο συχνές σε γυναίκες από ό,τι σε άντρες, οι ψυχώσεις είναι πιο συχνές στους μαύρους της Αμερικής από ό,τι στους λευκούς.
Στην πραγματικότητα, το υλικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε, δηλαδή ο καπιταλισμός, είναι υπεύθυνος για τα προβλήματα ψυχικής υγείας που βλέπουμε να διογκώνονται σήμερα. Σε μια διαφορετική κοινωνία, απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση και την καταπίεση τα προβλήματα στην ψυχική υγεία θα ήταν πολύ λιγότερα. Όμως το καπιταλιστικό σύστημα προσπαθώντας να απαλλάξει τον εαυτό του από τις ευθύνες και να βγει αθώο χρησιμοποίησε την ψυχιατρική για να κατασκευάσει θεωρίες περί βιολογικής αιτιολογίας των ψυχικών διαταραχών.
Η ψυχιατρική υπηρετώντας τον καπιταλισμό, αντιλαμβάνεται το άτομο ως ανεξάρτητο από το κοινωνικό πλαίσιο. Η παραδοχή που κάνει είναι ότι το άτομο έχει διαρκή και αναλλοίωτα βιολογικά χαρακτηριστικά που διέπονται από κανόνες διαφορετικούς από αυτούς που διέπουν την ευρύτερη κοινωνία. Προσπαθούν να πείσουν δηλαδή ότι η ψυχική ασθένεια είναι απλά μια αρρώστια στον εγκέφαλο και ότι άρα η θεραπεία της είναι η φαρμακευτική αγωγή, ή κάποιες σωματικές θεραπείες, όπως τα ηλεκτροσόκ.
Ο Μαρξισμός μας βοηθάει να κατανοήσουμε ότι η ψυχική υγεία μας διαμορφώνεται από τις συνθήκες, από τις εμπειρίες στη ζωή μας μέσα στην κοινωνία, εμπειρίες στο σχολείο, στην οικογένεια, στο χώρο δουλειάς. Για την κατανόηση και τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών χρειάζεται ένας διαλεκτικός συνδυασμός μεταξύ εγκεφάλου, σώματος και εξωτερικού περιβάλλοντος.
Η βία κατά των γυναικών, οι εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης στις γυναίκες ή κακοποίησης στα παιδιά είναι τραύματα που παίζουν καθοριστικό ρόλο και είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε προβλήματα στην ψυχική υγεία. Αν για παράδειγμα μια γυναίκα που έχει υποστεί κακοποίηση θα αντιμετωπίσει αυτό το τραύμα μόνη της ή αν θα παλέψει συλλογικά ενάντια στο σεξισμό και την καταπίεση θα παίξει ρόλο για την πορεία της ψυχικής της υγείας.
Ακόμα και η πορεία των ψυχικών παθήσεων μέσα στην ιστορία δείχνει ξεκάθαρα πόση μεγάλη σχέση έχουν με τις συνθήκες που ζούμε. Για παράδειγμα, η υστερία που ήταν μία από τις πιο συχνές “παθήσεις” στα τέλη του 19ου αιώνα σήμερα εμφανίζεται πολύ σπάνια. Ενώ οι αγχώδεις διαταραχές που πριν από 50 χρόνια δεν είχαν καν εμφανιστεί είναι πλέον πολύ συχνές στα χρόνια του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Το βιολογικό μοντέλο στην ψυχιατρική
Από τον 19ο αιώνα ως σήμερα επικράτησε το βιολογικό μοντέλο στις ψυχικές παθήσεις, δηλαδή η αντίληψη ότι τα πάντα βρίσκονται στον εγκέφαλο, που στην ουσία συνιστούσε υποβιβασμό του “νου” και αναγωγή του σε βιολογικό προιόν του εγκεφάλου. Στα τέλη του 19ου αιώνα, τα άσυλα άρχισαν να γεμίζουν με “ψυχικά ασθενείς”, που είχαν στερηθεί την ελευθερία τους και κρατούνταν εκεί σε άθλιες συνθήκες σαν να ήταν φυλακισμένοι. Οι λόγοι για αυτή τη μαζικοποίηση των ασύλων ήταν τρεις.
Πρώτον, η ανερχόμενη άρχουσα τάξη ήθελε να ξεχωρίσει αυτούς που μπορούσαν να δουλέψουν από αυτούς που δεν μπορούσαν. Η ιδρυματοποίηση είτε ήταν στις φυλακές, είτε στα άσυλα ήταν η βασική της μέθοδος.
Δεύτερον, είχαν αρχίσει να διαφαίνονται οι συνέπειες της βιομηχανοποίησης και της αστικοποίησης στην υγεία των εργατών. Ο Ένγκελς στο βιβλίο του “Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία” που έγραψε το 1845 δίνει συγκλονιστικές περιγραφές για το πώς ήταν οι ζωές των εργατών. “Εκτίθενται στις πιο απότομες αλλαγές της ψυχικής τους κατάστασης, τους πιο βίαιους κραδασμούς μεταξύ της ελπίδας και του φόβου. Είναι κυνηγημένοι, και δεν μπορούν να επιτύχουν ψυχική ηρεμία. Είναι στερημένοι από κάθε απόλαυση και χαρά εκτός από τη σεξουαλική και το μεθύσι. Δουλεύουν καθημερινά μέχρι την πλήρη εξάντληση της ψυχικής και σωματικής τους ενέργειας και συνεπώς ωθούνται συνεχώς στις δύο μοναδικές απολαύσεις που μπορούν να έχουν.” Σε αυτές τις συνθήκες και με τις οικογένειες να μην μπορούν να φροντίσουν τα ανήμπορα τους μέλη, δεν είναι παράξενο που πολλοί εργάτες αρρώσταιναν με σύφιλη ή γίνονταν αλκοολικοί. Αυτά τα δύο ήταν οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για εγκλεισμό σε άσυλο.
Τρίτον, η αισιοδοξία που υπήρξε στα χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση ότι η τρέλα μπορούσε να θεραπευτεί είχε δώσει τη θέση της στα τέλη του 19ου αιώνα στην απαισιοδοξία ότι η τρέλα είναι ανίατη, ότι οι ψυχικά ασθενείς ήταν “ισόβια καταδικασμένοι”, μία απαισιοδοξία που στηριζόταν στο βιολογικό μοντέλο και στην άποψη περί κληρονομικότητας της τρέλας, που φαινόταν να αφορά συγκεκριμένα την εργατική τάξη.
Η ιστορία της ψυχιατρικής, το βιολογικό μοντέλο που υιοθέτησε και η άποψη ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι αρρώστια του εγκεφάλου οδήγησε σε φρικιαστικούς τρόπους που αντιμετωπίστηκαν οι ψυχικά πάσχοντες. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζονταν οι φαντάροι στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο που εκδήλωναν συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Οι ψυχίατροι χρησιμοποίησαν ισχυρότατα ηλεκτροσόκ στους φαντάρους στην προσπάθεια να σταματήσουν τα συμπτώματά τους και να μπορούν να ξαναγυρίσουν στο σφαγείο του πολέμου.
Η πιο γνωστή είναι η “θεραπεία” Κόφμαν, που πήρε το όνομά της από το Γερμανό νευρολόγο Φριτζ Κόφμαν. Η “θεραπεία” αυτή συνδύαζε ισχυρά ηλεκτροσόκ που διαρκούσαν για ώρες με βίαιες διαταγές στους φαντάρους για την εκτέλεση των στρατιωτικών τους ασκήσεων. Τις δεκαετίες μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύχθηκαν μια σειρά από σωματικές “θεραπείες” που έκαναν τους ανθρώπους με ψυχολογικά προβλήματα να υποφέρουν. Κάποιες από αυτές ήταν η πρόκληση υπογλυκαιμικού κώματος μέσω χορήγησης ινσουλίνης για ανθρώπους που είχαν διαγνωστεί σχιζοφρενείς (θεραπεία ινσουλινικού κώματος), τα ηλεκτροσόκ, οι λοβοτομές. Μέχρι το 1951, περισσότεροι από 18.000 ασθενείς στην Αμερική είχαν υποστεί λοβοτομή. Οι μεγαλύτερες βαρβαρότητες έγιναν στη ναζιστική Γερμανία, όπου εξολοθρεύτηκαν μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου 200.000 ψυχικά ασθενείς.
Ο πληθυσμός στα άσυλα αυξανόταν ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και από τότε άρχισε να πέφτει πολύ γρήγορα. Στη Μεγάλη Βρετανία, το 1955 υπήρχαν 150.000 κρεβάτια για ψυχικά ασθενείς στα ψυχιατρεία, ενώ το 2012 έπεσαν στα 22.500. Υπάρχουν διάφορες εξηγήσεις για αυτή την εξέλιξη. Από την χημική σύνθεση νέων αντιψυχωσικών φαρμάκων (όπως η χλωροπρομαζίνη), μέχρι οικονομικούς, ιδεολογικούς και πολιτικούς παράγοντες, όπως η άνοδος του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης, η συγκρότηση κρατικών δομών πρόνοιας κλπ.
Μάης του 68. Η αμφισβήτηση του βιολογικού μοντέλου και η αντι-ψυχιατρική
Κάθε φορά που η ταξική πάλη ανέβαινε, σε όλες τις στιγμές που το κίνημα έβαζε σε αμφισβήτηση τον καπιταλισμό, τα αποτελέσματα αυτής της μάχης φαίνονταν με διάφορους τρόπους και στον τομέα της ψυχικής υγείας. Το πιο μεγάλο παράδειγμα είναι το παγκόσμιο κίνημα του Μάη του '68 που έβαλε σε αμφισβήτηση όλο το φάσμα των κυρίαρχων ιδεών.
Από αυτό το τεράστιο κίνημα δεν έμεινε ανεπηρέαστη η ψυχιατρική και οι ιδέες σχετικά με τη φύση της ψυχικής υγείας και της ψυχικής ασθένειας. Τότε εμφανίστηκε το κίνημα που έγινε γνωστό ως κίνημα της αντι-ψυχιατρικής. Σε αυτό συμμετείχαν και μια σειρά ψυχίατροι και διανοούμενοι, όπως ο Σκοτσέζος ψυχίατρος Ρόναλντ Λάινγκ, ο Ιταλός ψυχίατρος Φράνκο Μπασάλια, ο πολιτικός φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ κ.α, οι οποίοι άσκησαν αυστηρή κριτική στην καταπιεστική φύση της κλασικής ψυχιατρικής.
Αυτοί και ειδικά ο Λάινγκ έδωσαν έμπνευση στον κόσμο που πάλευε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και έπαιξαν ρόλο στη μάχη ενάντια στις καταπιεστικές μεθόδους της κλασικής ψυχιατρικής, στην αμφισβήτηση για το τι θα έπρεπε να θεωρείται φυσιολογικό και στο ρόλο που παίζουν τα βιώματα και τα τράυματα, δηλαδή οι εξωτερικές συνθήκες στην ψυχική υγεία. O Λάινγκ αμφισβήτησε το βιολογικό υπόβαθρο της σχιζοφρένειας και θεωρούσε ότι η γλώσσα των σχιζοφρενών δεν ήταν απλά μια ακατάληπτη γλώσσα, αλλά ότι θα μπορούσε να γίνει κατανοητή σαν μια απάντηση στα βιώματά τους και γι’ αυτό περνούσε πολύ χρόνο προσπαθώντας να επικοινωνήσει μαζί τους.
Ο Ιταλός Φράνκο Μπαζάλια το 1971 όταν αναλαμβάνει τη θέση του διευθυντή του ψυχιατρικού νοσοκομείου της Τεργέστης κάνει ριζικές αλλαγές: κατάργηση των περιορισμών, όπως δέσιμο με λουριά στο κρεβάτι, κλειδωμένες πόρτες και παράθυρα. Το προσωπικό του νοσοκομείου μπορούσε να ακολουθήσει το δικό του πρότυπο σχέσης με τους ασθενείς, ενώ η χρήση φαρμάκων λειτουργούσε επικουρικά και όχι ως αυτάρκης θεραπεία. Κορύφωση του κινήματος της «Δημοκρατικής Ψυχιατρικής» όπως ονομάστηκε ήταν η ψήφιση του Νόμου 180 το Μάιο του 1978 στην Ιταλία, που προέβλεπε το κλείσιμο των ψυχιατρικών ασύλων και τη δημιουργία Κοινοτικών Κέντρων Ψυχικής Υγείας για τη φροντίδα των ανθρώπων με ψυχικά προβλήματα μέσα στην κοινότητα.
Παράλληλα, έχουμε παραδείγματα που δείχνουν ότι η ταξική πάλη είναι πραγματικά θεραπευτική για την εργατική τάξη. Στο κίνημα της Αλληλεγγύης στην Πολωνία τη δεκαετία του '80, οι εργάτες και οι εργάτριες οργανώθηκαν στο μεγαλύτερο συνδικάτο του κόσμου, που έφτασε να συμπεριλαμβάνει το 1/3 του πλυθυσμού της εργάσιμης ηλικίας. Καθώς οι απεργίες απλώνονταν, οι διαδηλώσεις μεγάλωναν και οι εργάτες άρχισαν να συνειδητοποιούν τη δύναμή τους, οι ψυχιατρικές κλινικές των νοσοκομείων άρχισαν να αδειάζουν από εργάτες και εργάτριες και να γεμίζουν από άρρωστους κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Νεοφιλελευθερισμός και ψυχική υγεία
Όμως η προσπάθεια της ψυχιατρικής βιομηχανίας από τη δεκαετία του 1980 και την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού ήταν λυσσαλέα για να πείσει ότι οι ψυχικές διαταραχές ήταν πρόβλημα ατομικό και ότι δεν έχει σχέση με τις συνθήκες ζωής. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του τρίτου Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειρίδιου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-ΙΙΙ) που εκδόθηκε από την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Ένωση το 1980.
Το DSM είναι εγχειρίδιο για την κατάταξη των ψυχικών διαταραχών. Και χρησιμοποιείται σαν οδηγός για τη διάγνωση και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Ενώ η έκδοση του πρώτου DSM το 1952 περιέγραφε την ψυχική ασθένεια ως αντίδραση σε κάποιο εξωτερικό γεγονός, συνθήκη ή βιολογική κατάσταση, αυτή η περιγραφή δεν εμφανίστηκε ξανά στο DSM-III. Το τρίτο DSM είχε πολύ περισσότερες διαγνωστικές κατηγορίες για ψυχικές διαταραχές (265 έναντι 106 στο πρώτο DSM), αλλά ταυτόχρονα είχε καταφέρει να εξαφανίσει ό,τι αφορούσε τις εξωτερικές συνθήκες, όπως τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και τη βία κατά των παιδιών.
Τα αποτελέσματα του DSM ήταν και υλικά και ιδεολογικά. Υλικά οι μαζικές διαγνώσεις πρόσφεραν τεράστια κέρδη στις φαρμακευτικές εταιρίες οι οποίες είναι αυτή τη στιγμή οι πιο κερδοφόρες βιομηχανίες στον κόσμο. Ιδεολογικά το ότι το DSM παραλείπει να αναφέρει εξωτερικούς παράγοντες για την ψυχική ασθένεια υπονοεί ότι η αιτία βρίσκεται μέσα στο άτομο (στις σκέψεις, τις συμπεριφορές, τη χημεία, τα γονίδια) και ότι η θεραπεία έγκειται στο να αλλάξει το άτομο, όχι οι συνθήκες που προκαλούν την ασθένεια.
Η έμφαση στη φαρμακευτική αγωγή και στην έρευνα των γονιδίων πηγάζει από αυτό ακριβώς το βιολογικό μοντέλο. Το να κατευθύνονται οι ασθενείς στο να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους, τα συναισθήματά τους και τις συμπεριφορές τους υπονοεί ότι το κεντρικό πρόβλημα είναι η αδυναμία του ατόμου να λειτουργήσει σωστά, υποτιμώντας και παρακάμπτοντας τις συνθήκες που τους οδήγησαν στο να φτάσουν να υποφέρουν.
Οι μάχες για την ψυχική υγεία σήμερα
Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού, από τη μία οι πολιτικές των μνημονίων δημιουργούν περισσότερα προβλήματα στην ψυχική υγεία των εργατών και των εργατριών και από την άλλη οι περικοπές διαλύουν τις δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Με το πρόσχημα της αποασυλοποίησης σχεδιάζεται από το Υπουργείο Υγείας η περαιτέρω διάλυση της δημόσιας ψυχικής υγείας.
Για παράδειγμα μια κοινοτική μονάδα, στη βάση ενός ολοκληρωμένου δικτύου υπηρεσιών και λειτουργία εναλλακτική στον εγκλεισμό, δεν μπορεί να έχει πληθυσμό αναφοράς παρά το πολύ έως 100.000 κατοίκους. Με το νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας έχουμε το σχεδιασμό γιγάντιων τομέων εκατοντάδων χιλιάδων (έως και 500.000) κατοίκων με ελάχιστες και υποστελεχωμένες έως και ανύπαρκτες κοινοτικές υπηρεσίες. Επίσης ο σχεδιασμός της κυβέρνησης είναι η μεταφορά των Κέντρων Ψυχικής Υγείας και των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ξενώνες, οικοτροφεία, διαμερίσματα κλπ) από τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία στις Υγειονομικές Περιφέρειες. Στόχος, όπως καταγγέλουν οι εργαζόμενοι στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, είναι πολλές από τις μονάδες να συρρικνωθούν, να συγχωνευτούν, να καταργηθούν και όσες απομείνουν να περάσουν στα χέρια ιδιωτών μέσω ΜΚΟ.
Οι εργαζόμενοι στα δημόσια ψυχιατρεία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης ενάντια στις περικοπές, μαζί με όλους τους υπόλοιπους υγειονομικούς στα δημόσια νοσοκομεία. Βρίσκονται με τα πανό τους σε κάθε απεργία των υγειονομικών και παλεύουν για προσλήψεις (ψυχιάτρων, ψυχολόγων, νοσηλευτών, κοινωνικών λειτουργών κλπ). Η μάχη για προσλήψεις είναι κεντρική για την δημόσια ψυχική υγεία. Όπως αναφέρει στην ανακοίνωσή της η ΠΟΕΔΗΝ στις 12 Ιούλη του 2018, η Ομοσπονδία είναι αντίθετη στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση που σχεδιάζει το υπουργείο Υγείας και κάνει λόγο για «συρρίκνωση και κατάργηση των ψυχιατρικών Νοσοκομείων», «τραγικές ελλείψεις προσωπικού» και υποχρηματοδότηση των δομών Ψυχικής Υγείας.
Τονίζει επίσης ότι «οι υπεράριθμοι ασθενείς που εισάγονται στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τις ψυχιατρικές κλινικές νοσηλεύονται σε ράντζα», ενώ «η πρωτοβάθμια περίθαλψη στηρίζεται κυρίως στα έκτακτα και τακτικά εξωτερικά ιατρεία των δύο ψυχιατρικών νοσοκομείων, 100.000 περιστατικά εξετάζονται κατ' έτος. Ξεπερνούν τους 150.000 οι ασθενείς που εξετάζονται συνολικά στις πρωτοβάθμιες υπηρεσίες των δύο νοσοκομείων (90.000 στο Δαφνί και 60.000 στο Δρομοκαΐτειο)».
Προσθέτει τέλος, ότι «δεν υφίσταται σήμερα ολοκληρωμένο δίκτυο κοινωνικής επανένταξης των ψυχικά πασχόντων, καθότι δεν λαμβάνονται μέτρα από το κράτος για την επαγγελματική τους αποκατάσταση» και δεν διατίθεται ούτε μία θέση επιδοτούμενης εργασίας.
Το εργατικό κίνημα και η αριστερά μαζί με τους ανθρώπους που υποφέρουν από ψυχικές παθήσεις χρειάζεται επειγόντως να παλέψουμε καταρχάς για ένα δημόσιο και δωρεάν σύστημα ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα με αυτό χρειαζόμαστε ολιστική προσέγγιση για να θεραπεύσουμε τις ψυχικές διαταραχές, μία προσέγγιση που δεν θα υποβιβάζει τον νου στον εγκέφαλο, αλλά θα λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τη διαδρομή των ψυχικά πασχόντων, αλλά και τις κοινωνικές παραμέτρους που προκαλούν προβλήματα στην ψυχική μας υγεία. Η πάλη ενάντια στις περικοπές και στα μνημόνια είναι και μάχη για δημόσιες και καλύτερες υπηρεσίες στην ψυχική υγεία.
Παράλληλα με αυτή τη μάχη όμως χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας ότι μόνο η συλλογική πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού μπορεί να φέρει πραγματικά ριζικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία όλων μας. Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που στερεί τη δυνατότητα από την εργατική τάξη να έχει τον έλεγχο στη ζωή της. Όταν ο Μαρξ μιλούσε για την αλλοτρίωση έλεγε ότι η εργασία είναι αυτή που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα. Η εργασία δεν είναι ελεύθερη στο σημερινό σύστημα. Οι εργάτες δεν επιλέγουν ούτε πότε θα δουλέψουν, ούτε πόσο θα δουλέψουν, ούτε τι θα παράξουν, ούτε σε τι ποιότητα, ούτε σε τι ποσότητα. Αυτά τα ελέγχουν τα αφεντικά. Η αλλοτρίωση είναι αποτέλεσμα της ανελεύθερης εργασίας.
Οι εργάτες δεν αποξενώνονται μόνο από την ίδια τη διαδικασία της εργασίας στον καπιταλισμό, ούτε μόνο από τα προϊόντα που παράγουν. Η αλλοτρίωση, έλεγε ο Μαρξ, διαταράσσει και τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Πολύ περισσότερο ο καπιταλισμός σε κρίση είναι μια πραγματική βαρβαρότητα που διαταράσσει ολόκληρη τη ζωή των ανθρώπων. Η πάλη για την ανατροπή του συστήματος και για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση είναι αναγκαία όσο ποτέ.
Η ταξική πάλη και ο συλλογικός αγώνας είναι πραγματικό “αντικαταθλιπτικό”. Η αίσθηση της συλλογικής δύναμης είναι πραγματικά φάρμακο για την ψυχική μας υγεία. Και η ελπίδα μας είναι ότι σήμερα μπορεί να παλεύουμε για καλύτερη και δημόσια ψυχική υγεία, όταν όμως θα ανατρέψουμε αυτό το σύστημα και θα χτίσουμε μια κοινωνία χωρίς καταπίεση και εκμετάλλευση, δεν θα χρειαζόμαστε πια τόσες υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Δήμοσιεύτηκε στο τεύχος 130 - Σοσιαλισμός από τα Κάτω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου